Sectorplan Rechtsgeleerdheid

Conflict oplossende instituties

Het speerpunt Conflictoplossende instituties draagt bij aan een fundamentele herbezinning op het probleemvoorkomend en probleemoplossend vermogen van de rechtsstatelijke instituties.

Enerzijds verlangt het publiek voor grote en nieuwe maatschappelijke problemen effectieve en snelle oplossingen. Anderzijds leeft de gedachte dat overheidsinstituties de voeling met hun leefwereld kwijt zijn. Bovendien is de rechtspraak steeds moeilijker toegankelijk. Door toegenomen fragmentering en polarisering is de verbinding met de samenleving voor alle instituties complexer geworden. Het gezag van bestuur, wetgever en rechter staat onder druk. Tegelijkertijd moeten zij effectieve oplossingen bieden voor grote en nieuwe maatschappelijke problemen. Daarom richt dit speerpunt zich op het vergroten van de slagkracht van de instituties en van het juridisch instrumentarium. Met als doel gezag en legitimiteit in onze fragmentariserende samenleving te behouden.

Elke universiteit legt haar eigen accent:

De Universiteit Leiden concentreert zich op het probleemvoorkomend en -oplossend vermogen van de rechtspraak. De onderzoekers richten zich op de deelthema’s ‘duurzame rechtspleging’ en ‘de rechtszaal als maatschappelijke arena’. Lees meer.

De Universiteit Utrecht doet onderzoek naar conflictoplossende instituties in een veranderende rechtsstaat, met een accent op compensatiesystemen en rechtshandhaving. De onderzoekers gaan aan de hand van empirisch-juridisch onderzoek na hoe klassieke en nieuwe instituties in de rechtspraktijk werken. Lees meer.

De Radboud Universiteit onderzoekt drie deelthema’s: alternatieve of concurrente conflictoplossers, de taakinvulling van de rechter en de kansen en bedreigingen die uit gaan van digitalisering van de rechter. Lees meer.

Projecten en onderzoek

Impact coronacrisis op het recht

De onderzoeksgroep heeft een onderzoeksubsidie gekregen uit het COVID-19 programma van ZonMw, de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. Het project betreft ‘De impact van de coronacrisis op de rechtspraak en de positie van kwetsbare rechtszoekenden

Onderzoeksbehoeften

In een ontmoeting tussen de onderzoeksgroep en het maatschappelijk veld is geïnventariseerd hoe de onderzoeksprojecten aansluiten bij de behoeften. Ook is nagedacht over het communiceren van onderzoeksresultaten naar het maatschappelijk veld en op welke prangende vragen de groep zich in de toekomst kan richten.

De positie van de rechter in het domein van conflictoplossing

In februari 2021 vond het congres ‘de positie van de rechter in het domein van conflictoplossing anno 2021’ plaats. De RU organiseerde dit congres naar aanleiding van een systematische studie die 22 auteurs verrichten naar de verschuivingen binnen tien verschillende rechtsgebieden. Een key note speech van de President van de Hoge Raad luidde het congres in.

Toekomstplannen

Momenteel werken er bij de drie universiteiten zo’n 15 promovendi die zijn aangesteld op de sectorplan gelden aan hun onderzoek, naast een aantal reeds gepromoveerde onderzoekers. Met hun onderzoek zullen zij blijven reflecteren op het probleemvoorkomend en probleemoplossend vermogen van de rechtsstatelijke instituties. De komende tijd zullen de onderzoekers zich richten op het leggen en aanhalen van contacten met internationale onderzoekers die met vergelijkbare thema’s bezig zijn. Daarvoor is een internationale website gecreëerd. Met het oog daarop zal onder meer de UL in 2022 en de UU in 2023 een internationaal congres organiseren. Ook is de onderzoeksgroep zich aan het oriënteren op vervolgonderzoek, bijvoorbeeld gesubsidieerd door de Nationale Wetenschapsagenda. Wij willen een inhoudelijk vervolg geven aan het sectorplan door het vertrekpunt te verleggen van rechtsstatelijke instituties naar het conflict zelf, om daarmee te leren over de totstandkoming en ontwikkeling van conflicten. Ook willen wij ons in de toekomst niet enkel richten op rechtsstatelijke instituties, maar op het recht in bredere zin.

Contact

Lize R. Glas